در ستایش نمایش ایرانی - وبلاگ سیما

به گزارش وبلاگ سیما، الهام یوسفی- البرز - خبرنگار: شهناز روستایی نمایشنامه نویس، کارگردان، پژوهشگر و مدرس تئاتر البرزی است. وی تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی به انتها رسانده و آثارش نیز با تمرکز بر متون کهن ایرانی، تحقیق و پژوهش درباره این موضوعات به نگارش درآمده است.

بیژن و منیژه، شهرآشوب، هزار و یک مکر، ورثه آمیزجعفر، وداع سبز و هفت خواب از جمله آثار این هنرمند کرجی است. روستایی در زمینه فیلمنامه نویسی هم دستی دارد و عروسک شکسته، راز پیرمردها، یک خندان نشاط و سوگند از فیلم نامه های این هنرمند است.

از آثار صحنه ای این کارگردان نیز می توان به خونه قمرخانم، ورثه آمیزجعفر، هزار و یک مکر و زال و رودابه اشاره کرد. ادبیات، متون کهن، سنت، فرهنگ و در راس آنها شاهنامه در آثار روستایی برجسته است و نقش پررنگی دارد. به این بهانه لحظاتی را پای صحبت های این هنرمند می نشینیم.

• فعالیت تان را از چه زمانی شروع کردید؟

فعالیتم را از سال 85 در زمینه نمایشنامه نویسی و کارگردانی تئاتر شروع کردم. نخستین اثرم نیز نمایشنامه ای بود که بازیگر، طراح نور، گریمور، مسئول کنترل نور و صدا، اتاق فرمان، کنترل بلیت و تماشاگران از بانوان بودند. بعد از آن آثارم فرم های مختلف به خود گرفتند.

• دغدغه شما در زمینه تدریس و نوشتن چیست؟

حفظ نمایش های ایرانی و سنتی مهم ترین دغدغه من است. این که این گونه نمایش ها دیده شوند و تکنیک هایش را یاد بگیریم تا بتوانیم متناسب با سلیقه مخاطب امروزی از آنها استفاده کنیم. هدف اصلی من و هنرمندانی که مانند من کار می کنند روشن نگه داشتن چراغ نمایش های آیینی سنتی است.

• شما پژوهش هم کرده اید، کمی درباره آن صحبت کنید؟

2 مقاله پژوهشی دارم، یکی با عنوان زن در نمایش شادی آور که به ساختار نمایش زنانه به لحاظ اجرا و نوشتاری می پردازد. دیگری مقاله ای در ارتباط با روایتی با عنوان مبانی و اصول نمایشنامه نویسی است. سعی دارم در این کتاب تکنیک های نمایشنامه نویسی روایی را به زبان ساده برای استفاده دانشجویان مطرح کنم. از ویژگی های این مقاله توان افزایی هنرجوست که به راحتی می تواند پس از مطالعه آن، توانایی نوشتن داستان و نمایشنامه روایی را پیدا کند.

• استقبال نسل جدید هنرهای نمایشی از نمایش های کهن و ایرانی چطور است؟

مشکل و مساله ای که به عنوان مدرس تئاتر آزارم می دهد این است که دانشجویانی که این هنر را می آموزند به شدت به نمایش غرب گرایش دارند و در مقابل نمایش ایرانی موضع گیری دارند و با پیش فرض وارد کلاس می شوند. غافل از این که اگر نمایش سنتی را فرا بگیرند، می توانند آثار متنوعی خلق کنند. غرب در سال های اخیر به نقطه ای رسیده که دیگر تئاترش خسته کننده شده است، به طوری که برتولت برشت به سمت نمایش شرق کشیده شد و پیتر بروک تعزیه را ستایش می کند. یکی از مسائل، نداشتن نظریه پرداز در حیطه نمایش است. در 3 جلد کتاب تاریخ تئاتر جهان اسکار براکت هیچ صفحه ای به نمایش ایرانی اختصاص داده نشده است، از این رو تمام تلاش من و دوستانم حفظ و استفاده از تکنیک های نمایش ایرانی و انتقال آن به نسل های آینده است.

• شما ساکن شهر کرج هستید، به عنوان هنرمند البرزنشین چه فعالیت هایی در شهر خود انجام داده اید؟ با چه چالش هایی روبه رو شده اید و فضای هنر نمایش در کرج را چطور ارزیابی می کنید؟

نکته ای که در ارتباط با تئاتر کرج وجود دارد، نامطلعی مردم از فعالیت های تئاتر است. از آنجاکه من از سال 85 در تمام دوره های جشنواره آیینی سنتی شرکت کرده ام، چند سال قبل دبیر جشنواره اعلام کرد هنرمندان شهرهای مختلف باید در شهر خود پلاتو برای تمرین بگیرند. برای دریافت نامه به

مجموعه تئاتر شهر مراجعه کردم. زمانی که برای اولین بار به این مجموعه سر زدم این سوال ذهنم را درگیر کرد که مگر کرج تئاتر شهر دارد؟ به همین دلیل تصمیم گرفتم تعدادی نمایش در شهر خودم اجرا و دینم را ادا کنم، اما با بن بست نبود تماشاگر روبه رو شدم. نکته دیگر در این رابطه، نبود تبلیغات در فضای هنر نمایش کرج است. ما رسانه های مختلف از جمله رادیو و شبکه استانی داریم که می توان با آنها همکاری کرد و با پیگیری گروه های نمایشی و مسئولان شرایطی را در زمینه تبلیغات فراهم کرد. اکنون مطلع شدیم با پیگیری های استاد داوود فتحعلی بیگی و اداره ارشاد اسلامی پردیس تئاتر البرز به زودی آماده بهره برداری می شود، اما فکر می کنم این پلاتوها هم وضعیت پلاتوهای تئاتر شهر را پیدا می کنند، زیرا تئاتر کرج هنوز مردمی نشده است و مادامی که قشر جوان، دانشجویان و مردم بی اطلاع باشند، فایده ای نداشته باشد.

• دغدغه اهالی نمایش چیست؟

در درجه اول دغدغه مهم هنرمندان تئاتر عدم تامین مالی است. به ویژه در سال های اخیر که مرکز هنرهای نمایشی هیچ گونه قراردادی با گروه ها نمی بندد و تمام درآمد از گیشه است. گیشه هم تا زمانی که اثری سلبریتی (چهره) نداشته باشد، درآمدی ندارد. برای آوردن چهره صدرصد سرمایه گذار نیاز دارد و در غیر این صورت کارگردان باید از جیب خودش هزینه کند، بنابراین مشکل اصلی هنرمند تئاتر همان غم نان است.

• وضعیت تئاتر کشور را چطور ارزیابی می کنید؟

این روزها مردم به سالن ها می روند که صرفا بازیگر ببینند، از این جهت که بسیاری از هنرپیشگان سینما و تلویزیون به سمت تئاتر آمده اند و درآمد تئاتر برای این افراد قابل توجه است. طبیعی به نظر می رسد که برای این هنرپیشگان که در پروژه های سینمایی ماه ها و یا سال ها بعد از اتمام کار حق و حقوقشان به دستشان نمی رسد، دریافت فوری حقشان از تئاتر کار عاقلانه ای باشد پس نمی توان بر آنها خرده گرفت. منتهی این مساله گروه های تئاتری را دلزده کرده و بزرگ ترین ضربه را به تئاتر کشور وارد کرده است. تاکنون راهکاری برای این مساله در نظر گرفته نشده و تنها باید به فکر تحول اندیشه و تفکر مردم جامعه بود.

• این روزها مشغول چه کاری هستید؟

اکنون مشغول نگارش هستم. ظاهرا تنها نمایشنامه نویسی می تواند دغدغه پر کردن سالن را نداشته باشد و نمایشنامه نویس اگر شانس بیاورد و کارگردانی خواهان اجرا باشد، می تواند از این طریق درآمد داشته باشد. به همین دلیل بعد از پایان آخرین اثرم که سال گذشته بود، سراغ کارگردانی نرفتم و اکنون مشغول پژوهش، تدریس و نگارش هستم. سال ها پیش در زمینه داستان و رمان نویسی هم فعالیت می کردم، اما مدت ها بود به دلیل مشغله های زیاد فرصت ثبت داستان و رمان را نداشتم. اکنون یکی از برنامه هایی که دارم بازگشت به داستان نویسی است.

• کارنامه روستایی

شهناز روستایی : تاکنون آثاری چون زال و رودابه و بیژن و منیژه از کتاب شاهنامه و از کتاب هزار و یک شب چهل گیس، شهرآشوب، هزار و یک مکر و جادوی شهرزاد و از داستان هایی که به نظم سروده شدند، خسرونامه را به نگارش درآورده ام. دغدغه اصلی من نمایش های سنتی و ایرانی و متون کهن است. ادبیات، متون کهن، سنت، فرهنگ و در راس آنها شاهنامه از علایق من است و در همه کارهایم سعی می کنم آثارم رنگ و بوی ملی داشته باشند و تلاش کردم تا ساختار سنتی را حفظ کنم.

در این میان براساس تکنیک های نمایش سنتی، آثار مدرنی همچون دفاعیه، وداع سبز و... را به نگارش درآوردم. به این نمونه آثار می گویم نمایش ایرانی، زیرا من نمایش ایرانی را از نمایش های سنتی جدا می دانم. در آثار سنتی ساختار به همان شکلی است که در سال های دور اجرا می شد، اما در آثار نمایش ایرانی تکنیک ها از نظر نوشتاری و شیوه اجرا مدرن و امروزی است.