وجود 3 گسل فعال و لرزه زا در استان سمنان، ترک جلسه آزمون سراسری به دلیل وقوع زلزله 4.7 دامغان - وبلاگ سیما

به گزارش وبلاگ سیما، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به زلزله 4.7 روز گذشته دامغان استان سمنان با تاکید بر اینکه 3 گسل فعال آستانه، دامغان و عطاری در این استان قرار دارند، گفت: گسل فعال و کاری عطاری نیز در جنوب خوشه لرزه ای زلزله روز گذشته امتداد دارد و به نظر می رسد که محدوده رخداد زمین لرزه های غرب دامغان در یک زون فعال و لرزه زا قرار گرفته و احتمال وقوع زلزله های بزرگ تر در این ناحیه دور از انتظار نیست.

دکتر علی بیت اللهی در گفت و گو با وبلاگ سیما، به بیان جزئیات رخداد لرزه ای دامغان استان سمنان اشاره نمود و اضافه نمود: بر اساس گزارش مرکز لرزه نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران از ساعت 7 و 39 دقیقه صبح روز پنجشنبه 13 تیرماه 1398 تا ساعت 11 و 41 دقیقه همان روز، 13 زمین لرزه در 3 کیلومتری غرب دامغان رخ داد.

وی با تاکید بر اینکه به جز زمین لرزه کوچک اول، رخداد سایر زمین لرزه ها در یک بازه کوتاه تقریباً یک و نیم ساعته به وقوع پیوسته است، اعلام کرد: این زلزله ها در محدوده غرب دامغان فرم خوشه ای تجمع زمین لرزه ها را نشان می دهد.

موقعیت خوشه ای لرزه ای شرق دامغان

بیت اللهی با بیان اینکه محدوده مرکز خوشه لرزه ای از مرکز شهر دامغان 28 کیلومتر فاصله داشته و در غرب این شهر واقع شده است، افزود: این زلزله ها در 15 کیلومتری شمال(اندکی به غرب) شهر امیریه نیز جانمایی می شوند. درباره شدت زلزله ها و خسارت و تلفات براساس استعلام از دبیر کارگروه زلزله استان سمنان، خسارت عمده ای در محدوده شهر دامغان گزارش نشده است.

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در عین حال ادامه داد: بنا بر اعلام مردم ساکن شهر دامغان، در اثر وقوع زلزله 4.7 روز گذشته مردم سراسیمه از خانه ها بیرون آمدند ضمن آنکه شرکت نمایندگان کنکور سراسری در شهر دامغان به طور سراسیمه سالن امتحان را ترک و به محوطه باز آمدند.

به گفته وی با توجه به مشاهدات و اظهارات ساکنین شهر دامغان این در حالی است که این منطقه در 30 کیلومتری شرق محل رخداد خوشه لرزه ای 13 تیرماه واقع شده است و شدت این زمین لرزه در شهر دامغان بر اساس جدول شدت مرکالی، حدود 4 در مقیاس مرکالی اصلاح شده است.

گسل مسبب زلزله 13 تیر

بیت اللهی در مورد گسل مسبب این زمین لرزه شرح داد: با جانمایی زلزله های اتفاق افتاده بر روی نقشه گسل های شناسایی شده منطقه، به نظر می رسد که امتداد گسل آستانه و دامغان در محدوده پراکنش زمین لرزه های رخداده واقع شده است.

وی اعلام کرد: همچنین گسل فعال و کاری عطاری نیز در جنوب این خوشه لرزه ای امتداد دارد و به نظر می رسد که محدوده رخداد زمین لرزه های غرب دامغان در یک زون فعال و محدوده گره تکتونیکی لرزه زا قرار گرفته که احتمال وقوع زلزله های بزرگ تر در این ناحیه دور از انتظار نیست.

خوشه لرزه ای شرق دامغان و گسله های اطراف آن

وی یادآور شد: محدوده شرق دامغان در مرز بین کوه و دشت که حد فاصل ارتفاعات البرز جنوبی از ایران مرکزی است، تحت تأثیر عوارض عمده تکتونیکی منطقه نظیر گسل های آستانه، دامغان و عطاری به شدت تکتونیزه و لرزه زا است.

زلزله های تاریخی که به گسل آستانه نسبت می دهند

بیت اللهی با اشاره به ویژگی های گسل آستانه شرح داد: در باختر روستای آستانه در شمال باختری شهر دامغان و در دره رودخانه آستانه، دو گسل موازی و کنار هم با راستای شمال خاوری-جنوب باختری دیده می گردد که در نزدیکی 10 کیلومتری جنوب باختر آستانه، رسوبات آبرفتی کواترنر را به روشنی بریده و همراه با آبراهه های پهنه، به شکل چپ بر جابجا نموده است. علاوه بر آن رویه های تخت سه گوش زیبایی نیز در رسوبات کواترنر این پهنه به وجود آورده است.

وی ادامه داد: در دو تا سه کیلومتری جنوب باختری چشمه علی نیز به روشنی دیده می گردد که پای باد زن آبرفتی بزرگی به درازای چند 10 متر از طریق گسل آستانه بریده شده است. این گسل با راستای شمال شرقی - جنوب غربی، راستا رودخانه آستانه را در 25 کیلومتری شمال غربی شهر دامغان می پیماید و دارای ساز و کار فشاری راستا لغز چپگرد و آثار آن به وضوح در راستای دره آستانه قابل تشخیص است.

دبیر کارگروه ملی مخاطرات، با تاکید بر اینکه گسل آستانه، جنبا بوده و نهشته های جوان دره آستانه را به صورت چپگرد بریده است، اعلام کرد: گسل آستانه به سبب نزدیکی با مرز جنوبی البرز و وجود رسوبات آبرفتی کواترنر در کنار آن، به روشنی جنبش جوان کواترنر را نشان می دهد و در ادامه این گسل به سوی جنوب باختری به کوه اورا در شمال سمنان می رسد.

به گفته وی درازای گسل آستانه حدود 79 کیلومتر برآورد شده و ساز و کار آن راندگی با مؤلفه راستا لغز چپ بر است و احتمال می رود خرابی دژ فوالد محله به سبب جنبش گسل آستانه باشد.

بیت اللهی همچنین تاکید نمود: ممکن است جنبش این گسل سبب رویداد زمین لرزه 22 دسامبر 856 میلادی کومس، با بزرگی 7.9 Ms باشد که در اثر آن 45000 نفر کشته شدند.

گسل دامغان

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه گسل دامغان با راستای نزدیک به شرقی - غربی از 10 کیلومتری شمال دامغان می گذرد، گفت: بخش درازتری از این گسل در برگ زمین شناسی دامغان به مقیاس یک صد هزارم سازمان زمین شناسی به صورت گسل کواترنر برداشت شده ولی ساز وکار آن در روی این نقشه روشن نشده است.

وی با بیان اینکه این گسل در حدود 100 کیلومتر درازا داشته و درازای بخش مستقیم آن در شمال دامغان 53 کیلومتر است، یادآور شد: هر چند ساز و کار این گسل به دقت روشن نیست، ولی آشکار است که در پهنه باختر ده مال تا شمال تاق، بخش شمالی گسل بالا آمده و بخش جنوبی آن فرو افتاده است ضمن آنکه در شمال تاق و 32 کیلومتری شمال خاوری دامغان گسل دامغان میان کنگلومرای چین خورده نئوژن پسین(در بخش شمالی) و بادزن آبرفتی کهن و جوان کواترنر(در بخش جنوبی) قرار گرفته است.

محقق حوزه مخاطرات، با تاکید بر اینکه به نظر می رسد گسل دامغان از دو بخش بنیادی خاوری و باختری ساخته شده است، اظهار کرد: در بخش خاوری گسل از شمال دامغان تا ده ملأ بلوک شمالی کشیده شده و بلوک جنوبی فرو افتاده است (گسل فشاری پرشیب با شیب به سوی شمال) و این در حالی است که در بخش باختری آن از شمال دامغان و باختر سیاهکوه به سوی آهوانو (بلوک شمالی فرو افتاده و بلوک جنوبی) امتداد دارد (سل فشاری با شیب به سوی جنوب).

به گفته وی، وجود رویه های تخت سه گوش در دیواره های شمالی گسل دامغان، نشان دهنده وجود مؤلفه راستا لغز، افزون بر مؤلفه شاغولی در جنبش گسل دامغان است. با این وجود هیچ گونه جابجا شدگی راستا لغز از آنالیز آبراهه های موجود بر روی نگاره های هوایی در درازای گسله دامغان هنوز پیدا نشده است.

بیت اللهی ادامه داد: در سوی دیگر دامغان رود، ادامه غربی گسل دامغان به مرز بین کنگلومرای نئوژن و سازند شمشک در پای رشته سفیدکوه می رسد. این مرز گسله ای است معکوس که در راستای آن بلوک جنوبی(سازندهای مزوزوئیک) بالا آمده و با لایه های جوان تر، همبر شده اند. از این رو می توان گفت که گسل دامغان پیامد پویایی یک گسل کهن است ولی تاکنون هیچ گونه داده لرزه خیزی از گسل دامغان در دست نیست.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: از این رو امکان دارد زمین لرزه 22 دسامبر 856 میلادی کومس با بزرگی 7.9 که نیمی از شهر دامغان را ویران کرد به سبب جنبش این گسل روی داده باشد. همچنین ممکن است رویداد زمین لرزه 9 ژانویه 1982 که مرکز آن بر روی و یا نزدیکی گسل شمال دامغان قرار می گیرد، در پیوند با جنبش این گسل باشد. علاوه بر آن زمین لرزه سال 1830 میلادی در این منطقه را به گسل دامغان نسبت می دهند.

راندگی عطاری

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات مسکن، با بیان اینکه راندگی عطاری در 25 کیلومتری جاده تهران - مشهد، بین دشت سمنان و قوشه واقع شده است، گفت: این راندگی دارای راستای شمال غرب - جنوب شرق در بخش شرقی گسل و راستای شمال شرق - جنوب غرب در بخش غربی گسل و درازای 32.5 کیلومتر است. این گسله در بخش شرقی دارای شیب به سوی غرب - جنوب غربی بوده و سنگ های گوناگون آتشفشانی سازند کرج را بریده است و در بخش غربی دارای شیب به سوی جنوب - جنوب شرقی است.

بیت اللهی با تاکید بر اینکه سمت غرب این گسل در دشت سمنان، از طریق آبرفت پوشیده شده است، ادامه داد: چنانچه گسل عطاری با گسل سمنان یکی شده باشد، نقطه به هم پیوستن آنها به احتمال زیاد در غرب کوه سرخ است. راندگی عطاری بر روی خطواره مغناطیسی قرار ندارد هیچ گونه داده سنی دقیق و لرزه خیزی از راندگی عطاری در دست نیست.

وی زلزله های یک ماه اخیر این منطقه را مطابق تصویر ذیل مطرح نمود:

زمین لرزه های یکماهه منطقه اطراف خوشه لرزه ای غرب دامغان

بیت اللهی اعلام کرد: در طول این مدت، حدود 31 زمین لرزه در محدوده به مراتب وسیع تر و تا دریای مازندران در شمال اتفاق افتاده است. در غرب دامغان و در حوالی پهنه جانمایی خوشه لرزه ای روز گذشته، در مدت یک ماه پیش به جز زمین لرزه های 13 تیرماه، زلزله دیگری گزارش و به نقشه در نیامده است. از این رو به نظر می رسد حالتی از سکون لرزه ای بر منطقه تکتونیزه غرب دامغان حاکم بوده و تجمع تنش اجرا شده است که با رخداد 13 زمین لرزه در روز 13 تیرماه و در بازه زمانی کمتر از دو ساعت، بخشی از تنش رها شده است. این منطقه محل رخداد زمین لرزه های تاریخی بزرگی است و اینکه ضروری است رژیم لرزه خیزی آن به دقت مورد پایش قرار گیرد.

مراکز جمعیتی نزدیک به خوشه لرزه ای غرب دامغان

بیت اللهی جمعیت شهر دامغان را حدود 60 هزار نفر و در فاصله 30 کیلومتری از محدوده رخداد خوشه لرزه ای با بزرگی 4.7 دانست و گفت: علاوه بر آن شهر کوچک امیریه نیز از توابع شهرستان دامغان با جمعیتی در حدود 3600 نفر در جنوب رومرکز زلزله ها واقع شده است. این دو شهر نزدیک به رومرکز زلزله های 13 تیرماه غرب دامغان، حدود 19200 واحد مسکونی داشته که 8700 واحد آن فاقد اسکلت و بنایی است.

وی با تاکید بر اینکه 10 آبادی در فاصله حداکثر 20 کیلومتری اطراف رومرکز زلزله 4.7 روز گذشته دامغان واقع شده است، اضافه نمود: بزرگترین روستای نزدیک به رومرکز زلزله ها، روستای آستانه با 550 نفر جمعیت است که نام گسل معروف و لرزه زای آستانه هم از نام این روستا گرفته شده است. دو آبادی سیاه پره و سرحده نزدیکترین آبادی ها به رومرکز زلزله ها بوده و در فاصله 10 کیلومتری آن قرار دارند. مجموع جمعیت روستایی در شعاع 20 کیلومتری اطراف رومرکز زلزله 2925 نفر بوده که در 920 واحد مسکونی زندگی می نمایند و از این تعداد واحد مسکونی حدود 740 واحد فاقد اسکلت و از نوع بنایی هستند.

آبادی های اطراف خوشه لرزه ای 13 تیرماه غرب دامغان