10 دایناسور شگفت انگیز که در سال 2021 کشف شدند - وبلاگ سیما

به گزارش وبلاگ سیما، به طور میانه دیرینه شناسان از سال 2003 هر ساله بیش از 45 گونه دایناسور نو پیدا نموده اند. سرعت کشف چشمگیر است و در طول این عصر طلایی دیرینه شناسی، دانشمندان درک ما را از دنیای ماقبل تاریخ تغییر می دهند. در سال 2021 هم حدود 42 گونه دایناسور نو کشف شده است.

به گفته تام هولتز (Tom Holtz) از دانشگاه مریلند که پایگاه داده ای از یافته های دایناسوری تازه را مدیریت می نماید، فعالیت افراد بیشتر، نگاه بیشتر به زمین و حضور تیم های پژوهشی بیشتر در نقاط بیشتری از دنیا، همچنان این فرایند مطلوب کشف را حفظ نموده است. اکنون دیرینه شناسی دایناسورها رشته ای متنوع تر و دنیای تر از هر زمان دیگری است که مزایای بسیار زیادی برای علم به همراه دارد.

دانشمندان بعلاوه درکی دقیق تر از گونه های دایناسوری دارند. برای نمونه دیرینه شناسان زمانی نام ایگوآنودون (Iguanodon) را به فسیل هایی که ده ها میلیون سال را دربر می گرفتند، نسبت دادند اما اکنون ارزیابی های دوباره نشان می دهد که ایگوآنودون در واقع چند گونه است، ازجمله گونه تازه ای که در ماه نوامبر 2021 (آبان 1400 خورشیدی) رونمایی شد.

علاوه بر این، فناوری امروز به دانشمندان امکان می دهد تا حتی اکتشافات شگفت انگیزی درباره دایناسورهای شناخته شده، ازجمله جزئیاتی در خصوص پوست فلس دار آن ها، دستگاه گوارش و فراوری مثل آن ها، ساختار سلولی آن ها، نمایش های اجتماعی آن ها و حتی شیوه لانه سازی بعضی از آن ها در منطقه ها قطبی داشته باشند.

نتایج ترکیبی نشان می دهد که این حیوانات ماقبل تاریخ واقعا چقدر عجیب و متنوع بوده اند. بدون ترتیب خاصی، در اینجا 10 مورد از شگفت انگیزترین دایناسورهایی که به وسیله دانشمندان در سال 2021 معرفی گردیدند، لیست شده است.

1. دایناسور متفاوت مراکش با دنده های خاردار عجیب

بین 168 تا 164 میلیون سال پیش، یک خزنده عجیب از شمال مراکش کنونی عبور کرد: موجودی با خارهای بزرگ که از دنده ها و پوستش بیرون زده بود.

تنها فسیل شناخته شده متعلق به این حیوان که در ماه سپتامبر (شهریور) در نشریه نیچر اکولوژی اند اولوشن (Nature Ecology and Evolution) معرفی گردید، یک قطعه دنده با چهار خار به طول حدود 10.5 اینچ (26.5 سانتی متر) دارد.

بر اساس شکل و میزان فسیل، پژوهشگران به شدت گمان می نمایند که این فسیل متعلق به نوعی دایناسور زره دار به نام آنکیلوسور (Ankylosaur) است. نام این گونه دایناسور اسپیکوملوس افر (Spicomellus afer) است که از نام لاتین خار، طوق گردن و ساکن آفریقا برگرفته شده است.

اسپیکوملوس قدیمی ترین آنکیلوسور شناخته شده و نخستین نمونه در آفریقا است. بعلاوه موجودی بدون نمونه مشابه مرده یا زنده است. سوزانا میدمنت (Susannah Maidment) دیرینه شناس موزه تاریخ طبیعی لندن که سرپرستی تحقیق بر روی اسپیکوملوس را برعهده داشت، گفت: اگر دنده های خود را لمس کنید، ماهیچه هایی در بالای آن ها وجود دارد که به بازوهای شما امکان حرکت می دهد. اما آن ها با ماهیچه هایشان چه می کردند وقتی دنده هایشان آشکارا خارهایی در بالای پوست داشت؟

فسیل اسپیکوملوس به وسیله فرایند پیچیده تجارت قانونی فسیل های مراکش به موزه بریتانیا رسید. استخوان دنده پس از عبور از دست چند عمده فروش مراکشی، به موسی دایرکت (Moussa Direct) یک فروشنده فسیل ساکن در بریتانیا رسید که آن را به موزه فروخت.

در ابتدا کارکنان موزه فکر می کردند که این استخوان بخشی از آدراتیکلیت استگوسور (Stegosaur Adratiklit) است، زیرا از همان منطقه در کوه های اطلس در این کشور آمده است. اما میدمنت و همکارانش خیلی زود متوجه شدند که فسیل متعلق به چیز تازهی است که آن را بسیار مهم تر می نماید. بنابراین موزه تاریخ طبیعی بریتانیا برای تحقیق روی این فسیل، قراردادی را با دانشگاه سیدی محمد ابن عبدالله در فاس مراکش، امضا کرد.

تیم میدمند ردپای فسیل را به وسیله زنجیره تأمین، به محل حفاری اصلی که در سال 2019 از آنجا کشف شد، دنبال کردند. دریس اوارهاچ (Driss Ouarhache) یکی از نویسندگان این مطالعه و زمین شناس دانشگاه محمد ابن عبدالله هم در سال 2020 از این مکان بازدید کرد تا داده های حیاتی زمین شناسی را جمع آوری کند. بر این اساس دانشگاه مراکشی در حال ساخت یک موزه تازه است تا بتواند در آینده فسیل هایی که از سایت اسپیکوملوس فعلی کشف می شوند را نگهداری کند.

2. بزرگ ترین دایناسور کشف شده در استرالیا

خانواده مکنزی (Mackenzie) در حومه استان کوئینزلند در جنوب غربی استرالیا، نسل های زیادی را صرف اداره یک مزرعه دام در نزدیکی دهکده کوچک ارومانگا (Eromanga) نموده است. در سال 2004 سندی مکنزی نوجوان، شواهدی را پیدا کرد که نشان می دادند این مزرعه زمانی محل زندگی غول های باستانی بوده است.

از سال 2006 به بعد، خانواده مکنزی و تیمی به سرپرستی اسکات هاکنول (Scott Hocknull) دیرینه شناس موزه کوئینزلند (Queensland) به طور دوره ای بستر استخوان های یافت شده در مزرعه را حفاری کردند و بدین ترتیب توانستند بزرگ ترین دایناسور شناخته شده در استرالیا را کشف نمایند.

فسیل های این حیوان که به نام کوپر (Cooper) نامیده می گردد، بیش از یک دهه تحت مطالعه علمی، ازجمله اسکن های سه بعدی از سطوح استخوان ها بوده قرار داشت. این تجزیه وتحلیل طولانی مدت که نتایج آن در ماه ژوئن در نشریه پیرجی (PeerJ) منتشر شد، تأیید می نماید که دایناسور تقریبا 95 میلیون ساله، یک گونه تازه به نام استرالوتایتان کوپرنسیس (Australotitan cooperensis) است.

استرالوتیتان یک تیتاناسور (Titanosaurian) است؛ زیرگروهی از خزنده انتها گردن دراز مانند پاتاگوتیتان (Patagotitan) غول پیکر آرژانتین، که شامل بزرگ ترین حیواناتی هستند که تا کنون روی خشکی راه رفته اند. استخوان های ران این دایناسور استرالیایی هر کدام حداقل 2 متر طول داشتند و تخمین زده می گردد که حیوان کامل در طول زندگی خود بین 26 تا 82 تن وزن داشته است.

بقایای دایناسور اکنون در موزه تازه تاریخ طبیعی ارومانگاه که خود مکنزی ها آن را تأسیس کردند، نگهداری می گردد.

3. دایناسور زیبای مکزیکی با تاج ویرگول-مانند

در سال 2005 خوزه (José) و رادولفو لوپز اسپینوزا (Rodolfo López Espinoza) در استان کواویلا (Coahuila) در جنوب مکزیک به فسیلی شگفت انگیز برخوردند: دم تقریبا کامل یک دایناسور که 72 میلیون سال پیش زندگی می نموده است. تیمی از دیرینه شناسان مکزیکی در سال 2013 از این مکان بازدید کردند تا بقایای آن را بکاوند و تعداد بیشتری از این موجودات ازجمله جمجمه آن را کشف نمایند. کشف این دایناسور که در ماه می (اردیبهشت) در نشریه کرتاسه ریسرچ (Cretaceous Research) رونمایی شد، در نوع خود بی نظیر بود.

تلاتولوفوس گالوروم (Tlatolophus galorum) از یک نوع دایناسور گیاهخوار به نام لامبئوسور (Lambeosaur) است. این دایناسور به این علت نامگذاری شده است که تاج عجیب آن مانند تلاتولی (Tlahtolli) است، یک نماد ویرگول-مانند در هنر آزتک که به عنوان واژه در زبان ناهواتل استفاده می گردد. نام این گونه از ترکیب دو نام خانوادگی گارزا و لوپز برگرفته شده است تا به افرادی که جمع آوری فسیل ها یاری نموده اند، ادای احترام گردد.

تلاتولوفوس احتمالا از پوزه تا دم حدود 8 متر طول داشته و ارتفاع آن بالای ران حدود 2 متر بوده است. بر اساس جمجمه ای که به خوبی حفظ شده است، دانشمندان فکر می نمایند که این حیوان پسرعموی نزدیک گونه معروف لامبئوسور تاج دار پارازارولوفوس (Parasaurolophus) یا پیراتاجی خزنده بوده است که در فیلم پارک ژوراسیک (Jurassic Park) هم در ابتدای فیلم در حال نوشیدن آب از دریاچه دیده می گردد.

تلاتولوفوس تنوع شکل تاج های شناخته شده را که احتمالا نقش مهمی در زندگی اجتماعی دایناسورها داشته اند، ازجمله تأثیر بر صدای ارتباط آن ها، توسعه می دهد.

4-5. حواصیل جهنمی و شکارچی کنار رودخانه جزیره وایت

امروزه، سواحل جنوب غربی جزیره وایت (Wight) بریتانیا، منظره ای زیباست که به وسیله صخره های ماسه سنگی پوشیده شده است. اما بیش از 125 میلیون سال پیش، این منظره، دره ای شبیه به ساوانا بود که از رودخانه ها و دشت های سیلابی پر شده بود و خانه ای مناسب برای دو دایناسور غول پیکر با جمجمه های تیز و کروکودیل-مانند به شمار می رفت.

طبق مقاله ای که در ماه سپتامبر (شهریور) در نشریه ساینتیفیک ریپورتز (Scientific Reports) منتشر شد، فسیل های یافت شده در این جزیره دو نوع تازه از اسپینوسورید (Spinosaurid) یا تیغه پشتان را نشان دادند؛ گروهی مرموز از دایناسورهای بزرگ شکارچی که شامل دایناسور معروف شناگر اسپینوسوروس (Spinosaurus) هم می گردد.

سراتوسوکوپس اینفرودیوس (Ceratosuchops inferodios) به معنی حواصیل جهنمی شاخ دار با صورت تمساح است و از این نظریه برگرفته شده است که اسپینوسوریدها مانند حواصیل های امروزی، شکارچیان رودخانه بوده اند.

ریپارووناتور میلنری (Riparovenator milnerae) هم به معنی شکارچی کنار رودخانه میلنر است که ادای احترامی به آنجلا میلنر (Angela Milner) متخصص بریتانیایی اسپینوسور است. هر دایناسور احتمالا حدود 8 متر طول و تقریبا 2 متر بالاتر از ران قد داشته است.

سراتوسوکوپس (Ceratosuchops) و ریپارووناتور (Riparovenator) اطلاعات مهمی درباره اسپینوساریدها که دانسته های اندکی از آن ها وجود دارد، همراه دارند و منشأ تکاملی این گروه را روشن می نمایند. بیشتر قدیمی ترین اسپینوسوریدها در اروپای کنونی زندگی می کردند که نشان می دهد سرزمین اجدادی این گروه در نیمکره شمالی بوده است.

6. موجود کوچک بدون دندان در برزیل

در ماه نوامبر (آبان) یک تیم تحقیقاتی برزیلی در نشریه ساینتیفیک ریپورتز (Scientific Reports) از دایناسور بی دندان قابل توجهی پرده برداشت. این موجود فسیلی که برتاسورا لئوپلدینا (Berthasaura leopoldinae) نام دارد، کامل ترین فسیلی است که در نوع و سن خود در برزیل یافت شده است. این نام بر اساس دو چهره برجسته زن برزیل نامگذاری شده است: برتا ماریا جولیا لاتس (Bertha Maria Júlia Lutz) جانورشناس، مدافع حقوق زنان و ماریا لئوپلدینه (Maria Leopoldina) نخستین ملکه برزیل که نقشی اساسی در ایجاد استقلال این کشور ایفا کرد.

برتاسورا در صخره هایی با قدمت 125 تا 100 میلیون سال یافت شد. با طول حدود 50 سانتی متر حیوانی نسبتا کوچک و چابک بود. منقار آن ظاهرا برای چیدن گیاهان و احتمالا طعمه های کوچک ساخته شده بود. سایر گروه های تروپودا (ددانتها) ازجمله دایناسورهای شترمرغی (Ostrich mimic) بدون دندان از گونه اُرنیتومیمید (Ornithomimid) منقاری مانند پرندگان امروزی داشتند، اما برتاسورا متعلق به سراتوسوریا (Ceratosaurs) یا شاخ خزنده سانان است، گروهی از دایناسورهای معمولی که دندان دارند و گوشتخوار هستند.

نخستین سراتوزور بدون دندان شناخته شده، لیموسوروس (Limusaurus) اهل چین است. بنابراین یافتن یک سراتوسور کاملا متفاوت در آمریکای جنوبی به این معنی است که احتمالا بی دندانی حداقل دو بار و به طور مستقل در میان سراتوسورها تکامل یافته است. پرتاسور استراتژی های غذایی متنوع در میان این گروه را بیشتر نشان می دهد و دانش ما را درباره چگونگی زندگی دایناسورهای باستانی عمیق تر می نماید.

7. دایناسور عجیب شیلیایی با سلاح دم تیغ دار

بیش از 72 میلیون سال پیش، دلتاهای رودخانه پاتاگونیا (Patagonia) شیلی محل زندگی یک دایناسور کوچک سخت پوست با یک دم به عنوان سلاحی منحصربه فرد بوده است: توده ای از استخوان شبیه به چوب کریکت دندانه دار که الکساندر وارگاس (Alexander Vargas) دیرینه شناس دانشگاه شیلی آن را کاملا بی سابقه دانست.

این اسکلت فسیلی که در ماه دسامبر (آذر) در نشریه نیچر رونمایی شد، متعلق به نوع تازهی از دایناسورهای زره پوش کوچک به نام استگوروس الگاسن (Stegouros elengassen) است. این موجود بر اساس اسطوره های قوم آئونیک انک (Aónikenk) پاتاگونیا و با توجه به دم گرز-مانند و پوست زره دار نامگذاری شده است. اسلحه تازه دم آن اکنون ماکوایتل (Macuahuitl) نامیده می گردد: روی یک چماق تیغ دار که به وسیله قوم آزتک استفاده می شد.

استگوروس را می توان یک ترکیب عجیب دانست. جمجمه، دندان ها و دم چماق-مانند دایناسور به طور کلاسیک متعلق به آنکیلوسور (Ankylosaur) است و شبیه آنکیلوسوروس (Ankylosaurus) و دیگر دایناسورهای زرهی متأخر است. اما استخوان های باریک دایناسور و لگن آن شبیه به استخوان های استگوسورها (Stegosaurs) ازجمله استگوسوروس (Stegosaurus) است که ده ها میلیون سال پیش از استگوروس منقرض شده بودند.

گونه استگوروس بعلاوه یک شکاف مهم تکاملی را پر می نماید. دایناسورهای زرهی بسیار کمی در سرزمین هایی که زمانی گوندوانا (Gondwana) را تشکیل می دادند، یک ابرقاره باستانی که در دوران دایناسورها آغاز به تجزیه شدن کرد، یافت شده است. پیش از استگوروس، تنها دو دایناسور زره پوش در منطقه ای که زمانی جنوب گندوانا بود، پیدا شده بود و هیچ کدام به میزان حیوانی که به تازگی توصیف شده است، کامل نیستند.

8-9. دو دایناسور بزرگ در معدن طلای پتروسور چین

رخنمون های صخره ای نزدیک هامی (Hami)، شهری در منطقه خودمختار سین کیانگ (Xinjiang) در شمال غربی چین، بیشتر به خاطر فسیل های باورنکردنی پتروسورها، خزندگان پرنده ای که در کنار دایناسورها زندگی می کردند، شناخته می شوند. اما اکنون پژوهشگران برای نخستین بار استخوان های دایناسور را در این رسوبات پیدا نموده اند و این استخوان ها متعلق به دو گونه ای است که قبلا هرگز دیده نشده بودند.

این استخوان ها که در ماه آگوست (مرداد) مطرح شدند، متعلق به دو نوع ساروپود (Sauropod) یا خزنده انتها (دایناسورهای گردن دراز) هستند. یکی سیلوتیتان سیننسیس (Silutitan sinensis) نام دارد که از واژه جاده ابریشم در زبان چینی ماندارین برگرفته شده است و دیگری برای ادای احترام به منطقه کشف، هامی تیتان سین کیانگنسیس (Hamititan xinjiangensis) نام گرفته است.

این دو دایناسور بسیار بزرگ بوده اند. مهره های گردن متمایز سیلوتایتان تنها تکه هایی از این حیوان است که تا کنون یافت شده اند و هر کدام بین 46 تا 55 سانتی متر طول دارند. برای مقایسه، بزرگ ترین مهره های گردن زرافه های امروزی کمتر از 28 سانتی متر طول دارند. هامی تیتان بر اساس مجموعه ای از استخوان های دم که هر کدام حداقل 20 سانتی متر طول دارند، شناخته شده است و دم حیوان از ده ها مورد از این استخوان ها ساخته شده است.

سیلوتایتان و هامی تیتان که به دانش ما درباره ساروپودهایی که در دوران کرتاسه اولیه از 145 میلیون تا 100 میلیون سال پیش در آسیای کنونی زندگی می کردند، می افزایند. این کشف بعلاوه تصویر دانشمندان را از چگونگی توسعه دایناسورهای سوروپود و نوع آن ها در زمین باستانی اصلاح می نماید.

10. دایناسور ژاپنی از آخرین فصل دوره مزوزوئیک

در سال 2004 یک شکارچی فسیل آماتور به نام شینگو کیشیموتو (Shingo Kishimoto) در حال نگاه کردن به صخره های معدن سیمان در جزیره آواجی (Awaji) ژاپن بود که به یک یافته قابل توجه برخورد کرد: استخوان های یک دایناسور که بیش از 71 میلیون سال پیش می زیست.

نتایج مطالعه روی این فسیل در ماه آوریل (فروردین) ارائه شد. این دومین دایناسور ژاپنی است که در دوران ماستریختین (Maastrichtian) از 72 میلیون تا 66 میلیون سال پیش، یعنی درست تا زمان انقراض ناشی از برخورد سیارک در انتها دوره کرتاسه، زندگی می نموده است. نام دایناسور یاماتوساروس ایزاناگی (Yamatosaurus izanagii) بر اساس یک اصطلاح باستانی برای بخشی از مجمع الجزایر ژاپن و بعلاوه ایزاناگی خدای اساطیری ژاپن گذاشته شده است.

یاماتوساروس یک هادروسور (Hadrosaur) یا اردک منقار است. گروه وسیعی از گیاهخواران با نوک اردک-مانند که شامل تلاتولوفوس (Tlatolophus) دایناسور با سر تاج-مانند ویرگول-شکل هم می گردد. یاماتوساروس در یک شاخه پنهان از تبارشناسی (درخت حیات) قرار می گیرد که حدود 95 میلیون سال پیش در اوایل پیدایش هادروسورها جدا شد.

این فسیل به درک این موضوع که هادروسورهای متعلق به اولین شاخه های تبارشناسی، مانند یاماتوساروس در سراسر آسیای کنونی و شرق آمریکای شمالی گسترده شده اند، یاری می نماید.

با این وجود آن ها در غرب آمریکای شمالی یا شمال اروپا، جایی که هم نیاهای بعدی مانند تلاتولوفوس پرسه می زدند، زیاد نبودند. این یافته نشان می دهد که آسیای شرقی ممکن است به بعضی از قدیمی ترین شاخه های درخت خانواده هادروسورید پناه داده باشد، حتی با وجود اینکه سایر نسب های این گروه در سرتاسر دوران کرتاسه انتهای، به تنوع خود ادامه دادند.

عکس کاور: طرحی گرافیکی از بعضی دایناسورهای دوره مزوزوئیک

Credit: Msato Hattori/National Geographic

منبع: National Geographic